Łukasz Pulchny
(D)ocenianie działań uczniów kluczem do budowania ich motywacji
Każdy z nas musi sprostać czasem pewnym oczekiwaniom ze strony świata.
Wchodząc w różne role społeczne, jesteśmy bowiem dość często poddawani ocenie otoczenia.
Różnorodne opinie na nasz temat, w tym krytyka, mogą znacząco wpływać na naszą
samoocenę, czyli na to, jak postrzegamy siebie – własną sprawczość, skuteczność czy poziom
kompetencji.
Opinia pozytywna daje wiarę we własne siły
W ujęciu potocznym ocena jest pewną „opinią i osądem o charakterze wartościującym
w sensie pozytywnym lub negatywnym o danej osobie, rzeczy, procesie czy wydarzeniu.
Ocena pozytywna zachęca z reguły do kontynuowania prowadzonej pracy, podejmowania
nowych zadań, a negatywna może zniechęcać, osłabiać motywację i wiarę we własne siły” (przypis: Cz. Kupisiewicz, Słownik pedagogiczny, Warszawa: PWN, 2009, s. 122)
Powyższa definicja podkreśla, jak bardzo ważna jest rola oceny w naszym życiu. Nie każdy
jest jednak gotowy na jej przyjęcie lub nie w pełni kompetentny do jej wystawienia. Dzieci
należą do grupy, która dosyć emocjonalnie odbiera opinie wyrażane na swój własny temat. Z
tego powodu oceny wydawane przez nauczycieli powinny być sprawiedliwe oraz obiektywne.
Oceny szkolne wywierają różnorodny wpływ na uczniów – jednych będą motywować
do pracy, innych natomiast zablokują. Jeżeli myślimy o ocenie, to wyobrażamy ją sobie
głównie jako pewien rodzaj nagrody zewnętrznej. Należy jednak zaznaczyć, że istnieje też
wiele sposobów motywacji wewnętrznej, które wpływają pozytywnie na poziom
zaangażowania dziecka. W ramach oceniania bowiem, obok powiadomienia dziecka o
poziomie jego osiągnięć edukacyjnych należy zwrócić szczególną uwagę na sposób, w jaki
przekazujemy te informacje. Zaznaczenie mocnych stron ucznia powinno zachęcić go do
dalszej pracy.
Nie sukces, ale pokonana droga
Mówi się, że ocena szkolna powinna odnosić się do osiągnięć ucznia. W procesie
edukacji jednak nie tylko sam wynik powinien mieć decydujące znaczenie, lecz również
droga, jaką przebył uczeń, by zdobyć określoną wiedzę czy nabyć daną umiejętność. Rolą
oceniania nie jest bowiem tylko diagnoza poziomu osiągnięć, lecz także aktywizacja ucznia
oraz profilaktyka oparta na wskazywaniu dziecku kierunków efektywniejszego rozwoju (przypis: A. Kozłowska, Pomiar dydaktyczny i ewaluacja w szkole: Z teorii i praktyki, Częstochowa: WSP, 2002, s.13.).
Ocena pracy ucznia nie zawsze musi być wyrażana stopniem. W praktyce szkolnej
stosuje się także formy aprobaty i dezaprobaty słownej, komentarze, opisy, charakterystyki,
plusy i minusy. To, z jakich form skorzysta nauczyciel, zależy od niego samego – nie da się
tu bowiem wskazać bardziej lub mniej efektywnych form oceny ucznia. Ważne w tym
wszystkim jednak jest to, by osoba prowadząca proces ewaluacji osiągnięć potrafiła dobierać
takie metody, formy i narzędzia pracy, które będą najefektywniej działały na rozwój
potencjału całej klasy.
Każdy uczeń jest wyjątkowy
Pracując z dziećmi w naszej szkole, mamy świadomość, że ogromną rolę w procesie
edukacji odgrywa indywidualizacja naszych oddziaływań. Każdy nasz uczeń jest wyjątkowy:
posiada swój własny potencjał, uzdolnienia, zainteresowania, lecz również trudności, z
którymi musi mierzyć się na co dzień. Zależy nam na tym, by progi naszej placówki
opuszczali ludzie świadomi, kreatywni, lubiący się uczyć i niebojący się wyzwań. W tym celu
w naszej szkole podejmowane są następujące praktyki:
– tworzenie indywidualnych planów rozwoju dla każdego ucznia, w których zawarte są
m.in. informacje na temat jego mocnych i słabych stron;
– unikanie ocen numerycznych;
– branie pod uwagę nie tylko wyników sprawdzianów, lecz również zaangażowania
dziecka;
– dostosowywanie zadań pod kątem realnych możliwości każdego podopiecznego;
– proponowanie prac powiązanych z zainteresowaniami ucznia;
– włączanie samooceny oraz oceny rówieśniczej w procesie edukacji;
– stwarzanie sytuacji wyzwaniowych (dawanie szansy na pogłębianie wiedzy i
umiejętności w różnorodnych obszarach edukacyjnych);
– zastępowanie sprawdzianów pracą projektową;
– dawanie wyboru uczniowi (możliwości podkreślania swoich granic i potrzeb);
– budowanie własnego indywidualnego „ja” podczas Treningu Umiejętności
Społecznych;
– słowne docenienie pracy i zaangażowania dziecka.
Prawdopodobnie nigdy nie będziemy w stanie uniknąć bycia ocenianym. Sami także
często będziemy musieli dokonywać wartościowania wszelakich zjawisk. Przyjmowanie
konstruktywnej krytyki sprawia, że zaczynamy dostrzegać swoje błędy i tym samym
zmieniamy swój sposób patrzenia na pewne problemowe sytuacje. Powiedzieć zatem można,
że ocenianie jest pewnym rodzajem informacji zwrotnej na temat dokonanych postępów
(przypis: F. Brzeźnicki, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2001, s. 451) uczniów wobec określonych wymagań edukacyjnych. Postarajmy się zatem w naszej
nauczycielskiej pracy docenić starania młodego człowieka i tym samym zachęcić go do
działania. Jesteśmy bowiem istotnym ogniwem przyczyniającym się do kształtowania
świadomego i odważnego przyszłego pokolenia.
Bibliografia:
- Brzeźnicki Franciszek, Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków: Oficyna
Wydawnicza „Impuls”, 2001. - Kozłowska Anna, Pomiar dydaktyczny i ewaluacja w szkole: Z teorii i praktyki,
Częstochowa: WSP, 2002. - Kupisiewicz Czesław, Słownik pedagogiczny, Warszawa: PWN, 2009.
